Çocuklarda Tik Nedir?
Çocukluk döneminde ortaya çıkan tikler, rahatsız edici ancak genellikle geçici olabilen bozukluklardır. Tikler, tekrar eden, istem dışı hareket veya seslerdir. Örneğin, göz kırpma, burun çekme ya da boğaz temizleme gibi davranışlar bu kategoriye girer. Tiklerin bazıları tamamen görünmezken, diğerleri belirgin hâle gelebilir. Önemli olan, bir harekete tik diyebilmek için onun yineleyici, istem dışı ve amaca yönelik olmayan bir hareket olmasıdır. Bu tür hareketler genellikle baskılanabildiği için, çocuklar bu davranışları kontrol etmeye çalışabilirler ancak bu durum genellikle başka bir stresin tetikleyicisi olacaktır.
Çocuklarda Tiklerin Nedenleri
Çocuklarda tiklerin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel etmenlerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Yapılan araştırmalar, beyin kimyasında yer alan nörotransmitterlerden biri olan dopaminin anormal seviyelerinin tik davranışlarına yol açabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda, tikler genellikle gerginlik ve stresin yükseldiği durumlarda artış gösterir. Ayrıca, aile ve çevre tarafından yapılan uyarılar ve cezalandırmalar da tiklerin ortaya çıkmasına veya mevcut tiklerin artmasına neden olabilir.
Çocukların tik davranışları, genellikle aile içinde ortaya çıkar. Yakın akrabalarında tik olan çocuklarda daha sık görüldüğü gözlemlenmektedir. Yani, tiklerin genetik bir bileşeni olduğu söylenebilir. Çocuklar, bu tür davranışları fark ettiklerinde, kaygılanabilir ve bu da stres seviyelerini artırarak tiklerin daha da belirginleşmesine neden olur. Özellikle ailelerin kaygılı tutumları, çocukların davranışlarını etkilemekle birlikte, bu kaygılar arttıkça tiklerin de artış göstereceği öngörülmektedir.
Çocuklarda Tik Belirtileri ve Görülme Yaşı
Tiklerin çoğunlukla 7-12 yaşları arasında başladığı gözlemlenmektedir. Bu dönem, çocukların sosyal hayatta daha aktif olduğu ve duygusal olarak daha fazla olayla karşı karşıya kaldığı bir dönemdir. Tik hastalığı olan çocukların %12-14’ü bu yaş aralığındaki çocuklardır. Tikler, çoğu zaman geçici olabilse de, bir yıldan uzun süren tik bozuklukları çocuklar arasında daha az rastlanılmaktadır. Eğer bir çocuğun tikleri bir yıldan fazla devam ederse, bu durum uzun süreli tik bozukluğu olarak sınıflandırılır.
Öte yandan, sağlıklı çocukların büyük bir kısmının ergenlik dönemine girmeden tiklerinin kaybolduğu görülmektedir. Ancak bazı çocuklarda tikler, ergenlikte veya yetişkinlikte de devam edebilmektedir. Bu nedenle, tiklerin izlenmesi ve gerektiğinde profesyonel yardım alınması önemlidir.
Çocuklarda Tik Davranışlarına Yaklaşım
Tik davranışları olan çocuklara yaklaşım, son derece önemlidir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocukların tiklerine karşı nasıl bir tutum sergilediği, tiklerin kalıcılığını etkileyebilir. Kaygılı ve korkulu tutum, çocukların daha fazla stres yaşamasına ve dolayısıyla tiklerin artmasına yol açar. Bu nedenle, çocuklarınızı sürekli olarak tiklerini kontrol etmeye zorlamaktan kaçınmalısınız. Bunun yerine, destekleyici bir yaklaşım benimsemek daha sağlıklı olacaktır. Çocuklar için olumlu bir çevre sağlamak ve onların duygusal ihtiyaçlarını anlamak, tiklerin olumsuz etkilerini azaltmak adına oldukça mühimdir.
Tiklere yaklaşımda, eğitimcilerin de rolleri büyüktür. Öğretmenlerin, çocukların tikleri hakkında bilgi sahibi olması ve bu davranışlara karşı sabırlı bir tutum sergilemesi önemlidir. Aksi takdirde, sürekli azarlanan çocukların okula duyduğu sevgiyi ve güveni kaybetmeleri muhtemeldir. Bu durumda aile ve eğitimciler arasındaki iş birliği, çocuğun tiklerinin yönetimi açısından kritik bir öneme sahiptir.
Çocuklarda Tik Tedavi Seçenekleri
Tik bozuklukları için tedavi seçenekleri bulunmaktadır. İlk aşamada destekleyici terapiler önerilmektedir. Eğer çocuk, tiklerini yalnızca ev dışı ortamlarda sergiliyorsa, bu durum daha dikkatli bir değerlendirme gerektirir. Çocukların gerginliğinin arttığı veya yoğun ilginin gösterildiği durumlar belirlenmeli ve bu ortamlarda stresin azaltılması sağlanmalıdır. Ayrıca, çocukların olumlu yönlerine odaklanılması ve teşvik edici bir ortam yaratılması, tiklerin ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.
Ancak tikler sık sık yeniden ortaya çıkıyor, çocuğu rahatsız ederek sosyal hayatında sorun yaratıyor ve özgüvenini etkiliyorsa, uzman bir doktora başvurulması önerilir. Bu durumda, ilaç tedavisi gibi daha ileri tedavi yöntemleri de devreye girebilir. Çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları, tik bozuklukları konusunda daha etkili sonuçlar alabilmek adına uygun tedavi yollarını belirleyebilir.
Sonuç
Çocuklarda tikler, çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilen rahatsız edici ama çoğu zaman geçici davranışlardır. Gerek genetik gerekse çevresel etkenler, bu durumun oluşmasında rol oynar. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocukların bu dönemlerinde sergiledikleri tutumlar, tiklerin gelişimini ve kalıcılığını etkiler. Destekleyici yaklaşımlar ve uygun tedavi yöntemleri ile çocuklarda tiklerin yönetilmesi mümkündür. Unutulmamalıdır ki, tutumlarımız ve çevremizde oluşturduğumuz destekleyici alan, çocukların tiklerinin seyrini belirleyen en önemli faktörlerdendir.