Çocuklarda Dürtüsellik Nedir?
Dürtüsellik, çocukların düşünmeden hareket etme ve anlık heveslerle davranış gösterme eğilimlerini ifade eder. Çocuklar doğuştan meraklıdır ve etraflarındaki dünyayı keşfetmek için çeşitli yollar denerler. Ancak bazı çocuklar, bu meraklarını kontrol edemedikleri için sonuçları düşünmeden eyleme geçebilirler. Dürtüsel davranışlar genellikle 2 yaş sendromu ile birleşerek ortaya çıkar. Bu dönemde çocuklar, bağlı olduğu kuralları anlamakta ve bunlara uymakta zorluk çekebilirler.
Dürtüsellik, çocuğun gelişiminde normal bir aşama olarak görülebilir. Ancak bu davranışlar, ev ve okul ortamında sorunlara yol açmaya başladığında müdahale edilmesi gerekebilir. Örneğin, sınıfta sıranın beklenmemesi ya da diğer çocukların konuşmasına sürekli müdahale edilmesi gibi durumlar, dürtüsel davranışların olumsuz etkileri arasında yer alır. Bu tür davranışlar, zamanla çocuğun sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
Dürtüsel davranışların altında yatan nedenleri anlamak, hem ebeveynler hem de öğretmenler için önemli bir adımdır. Çocuklarda görülen bu davranışlar, bazen Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi durumların belirtisi olabilir. DEHB, çocukların dikkatlerini toplamakta zorlanmasına, hareketlerini kontrol edememesine ve impulsif davranışlar sergilemesine sebep olan bir durumdur.
Dürtüsel Davranışların Belirtileri
Dürtüsellik, çocuklarda farklı şekillerde kendini gösterebilir. Bu davranışların belirlenmesi, ebeveynler için zorlu bir süreç olabilir. Dürtüsel davranışlar arasında en yaygın görülenler şunlardır:
Söz Kesme
Dürtüsel çocuklar, başkalarıyla aynı anda konuşma eğilimindedir. Bu, bazen onların sadece söylemek istediklerini hemen paylaşma arzusuyla ilgilidir. Diğer yandan, bu tutumları çevrelerindeki insanlar tarafından ‘saygısızlık’ olarak algılanabilir. Ebeveynlerin bu durumu gözlemlemesi ve çocuğa hangi durumlarda sözü kesmenin uygun olduğunu öğretmeleri önemlidir.
Sabırsızlık
Sabırsızlık, dürtüsel davranışların bir diğer yaygın belirtisidir. Dürtüsel çocuklar, sırada beklemekte zorluk çekebilir veya başkalarının oyuncaklarına el atabilirler. Bu durum, çocukların sosyal ilişkilerinde sorunlara yol açabilecek bir davranıştır. Ebeveynler, çocuklarına paylaşma ve sırada bekleme konularında etkili rehberlik yapmalıdır.
Uygunsuz İletişim
Dürtüsel çocuklar, uygun olmayan anlarda konuşma veya gülme gibi davranışlar sergileyebilirler. Ortamda duygu ve iletişim sinyallerini algılamada zorluk çekebilirler. Bu durum, sosyal ortamlarda yanlış anlaşılmalara yol açabilir ve çocukların dışlanmasına sebep olabilir. Çocukların, sosyal kuralları anlamalarına yardımcı olacak oyunlar ve etkinlikler ile desteklenmesi oldukça faydalıdır.
Dürtüselliğin Olumsuz Etkileri
Dürtüsel çocuklar, bazen aile içinde ‘sorun’ olarak algılanabilir ve bu durum ebeveynlerde çaresizlik ve öfke yaratabilir. Dürtüsel davranışlara karşı aşırı disiplin uygulamak, çoğu zaman problemin çözümünde etkili olmayabilir ve çocuğun kendisini daha da kötü hissetmesine sebep olabilir. Dürtüsel davranışlar, evin huzurunu bozmakla kalmaz; aynı zamanda çocukların kendilerini dışlanmış hissetmelerine de yol açar.
Okul ortamında ise bu çocuklar genellikle dikkat dağıtan öğrenciler olarak algılanırlar. Dürtüsel davranışlarının neden olduğu sorunlar, öğretmenleri ve diğer öğrencileri de olumsuz etkileyebilir. Bu durumda, öğretmenlerin çocukların davranışlarını doğru bir şekilde değerlendirebilmeleri ve gereksinimlerine duyarlı bir yaklaşım geliştirmeleri önemlidir.
Çocuklar, kendilerini doğru bir şekilde ifade edemediklerinde duygularını bazen dikkat çekici davranışlarla dışa vururlar. Bu noktada, ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocuğun duygusal durumunu anlaması ve onlara uygun destek sağlaması oldukça kritik öneme sahiptir.
Dürtüsellikte Müdahale Yöntemleri
Dürtüsellik için uygun bir müdahale, durumu anlamaktan geçer. Çocuğunuzun davranışlarını gözlemlemek, ortamdaki tetikleyicileri belirlemek ve profesyonel bir uzmandan yardım almak önemlidir. Çoğu zaman, dürtüsel davranışlar Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi durumların bir parçası olarak gelişir. Okul çağındaki çocukların %8 ile 10’u arasında DEHB gözlemlenmektedir.
Profesyönel bir yardım almadan önce, çocuğun davranışlarını kaydetmek faydalı olabilir. Hangi durumlarda, hangi ortamlarda ve kimlerle birlikteyken bu davranışların sergilendiği dahil olmak üzere notlar tutmak, uzmanların durumu değerlendirmesine yardımcı olur. Ayrıca, bu davranışların ne zaman daha da artış gösterdiğini takip etmek de önemlidir.
Anne babalar, çocuklarının öğretmenleriyle iletişim kurarak onların gözlemlerini de alabilir. Eğitim ortamındaki davranışların farklılık gösterip göstermediğini anlamak, sorunun ciddiyetini belirlemek açısından değerlidir. Eğer benzer endişeler ve davranışlar öğretmenler tarafından da ifade ediliyorsa, profesyonel bir uzmandan yardım almak en etkili çözüm yoludur.
Sonuç
Dürtüsellik, çocukların gelişiminde önemli bir yer tutan ancak dikkatli bir şekilde ele alınması gereken bir davranış biçimidir. Ebeveynler ve öğretmenler, bu davranışları anlamak ve uygun şekilde yönlendirmek için sabırlı olmalıdır. Çocukların dürtüsel davranışları, gelecekte sosyal ilişkilerini ve duygusal sağlıklarını etkileyecek önemli bir konudur.
Unutulmamalıdır ki, dürtüsellik bazen geçici bir aşama olabilir. Daha fazla farkındalık ve doğru yönlendirme ile çocuklar, bu durumu aşarak sağlıklı sosyal ilişkiler kurmayı öğrenebilirler. Özetle, dürtüsellik ile başa çıkmak için en iyi yaklaşım, anlayışla hareket etmek ve gerektiğinde profesyonel destek almaktır.