Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, çocuklarda genetik yatkınlık ve gluten içeren gıdalarla karşılaşıldığında ortaya çıkan, ömür boyu süren bir sindirim sistemi hastalığıdır. Bu hastalık, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten maddesine karşı duyarlılık olarak tanımlanır. Dünyada en sık görülen uzun süreli hastalıklardan biri olarak kabul edilmektedir. Türkiye’de ise çölyak hastalığı, 110 çocuktan birinde görüldüğü tahmin edilmektedir. Çölyak hastalığına yakalanma oranı, ulaşım ve gıda alışkanlıklarıyla belirli coğrafi bölgelerde değişiklikler göstermektedir.
Çölyak Hastalığının Belirtileri
Çölyak hastalığı çocuklarda çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir. Genellikle belirtiler, çocuk gluten içermeyen gıdalardan glutenli gıdalara geçmeye başladığı zaman ortaya çıkmaya başlar. Aileniz için en rahatsız edici olan belirtiler arasında büyüme geriliği, uzun süreli ishal ve kilo kaybı bulunmaktadır. Bu gibi belirtiler çocukta dikkat çekici bir şekilde ortaya çıkarsa, mutlaka doktor kontrolü gereklidir.
Bunun yanı sıra, belirtiler sadece sindirim sistemi ile sınırlı kalmayabilir. Karın şişliği, kas zayıflığı ve iştahsızlık gibi ek belirtiler de sıklıkla gözlemlenir. Özellikle bebekler ve küçük çocuklar, beslenme sürecinde gerekli olan vitamin ve mineral eksikliğine bağlı olarak daha yoğun bir büyüme geriliği yaşayabilirler. Bu süreçte, çocuklardaki sağlık durumu ve gelişim süreci dikkatle izlenmelidir.
Tipik Olmayan Belirtiler ve Diğer Riskler
Son yıllarda çölyak hastalığının tipik olmayan belirtileriyle karşılaşılmaktadır. Özellikle 5-7 yaş arasındaki çocuklarda, boy kısalığı, diş problemleri, demir eksikliği anemisi ve ergenlikte gecikme gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Bunun yanında karın ağrıları, bulantı, reflü ve kabızlık gibi sindirim sistemi dışı rahatsızlıklar da yaşanabilir. Çocukların bu belirtilerden bir veya birkaçına sahip olması durumunda, çölyak hastalığı yönünden mutlaka değerlendirilmesi gerekmektedir.
Çölyak hastalığı bazı genetik hastalıklarla da ilişkili olarak daha sık görülebilir. Örneğin, Tip 1 diyabet, otoimmün bozukluklar, Down sendromu veya Turner sendromu gibi durumların varlığı, çölyak hastalığının görülme riskini artırabilmektedir. Bu tür risk grubunda yer alan çocukların belirli aralıklarla sağlık kontrolünden geçmesi önerilmektedir.
Belirti Göstermeyen Vakalar ve Sessiz Çölyak
Çölyak hastalığı, bazı çocuklarda hiçbir belirti göstermeden de ilerleyebilir. Bu duruma sessiz çölyak denmektedir. Bazen, çölyak hastalığının tanısı, diğer hastalıklar için yapılan testler sırasında tesadüfen konulabilir. Belirti göstermeyen kişiler, genellikle daha sonraki yaşlarda belirtiler göstermeye başlayabilir. Bu nedenle, çölyak hastalığı teşhisi konulmuş olan bir çocuğun birinci dereceden akrabalarının da belirtiler açısından izlenmesi önerilmektedir.
Belirtisiz vakaların sayı olarak çok fazla olduğu düşünülmektedir; bu nedenle çölyak hastalığı genellikle görünmeyen bir ‘buzdağı’ olarak tasvir edilir. Belirtilerin hafif derecede oluşması veya hiç oluşmaması, hastalığın seyrinin karmaşık doğasını göstermektedir. Belirtileri tespit edilse dahi, izlenim sürecinde sürekli doktor takibi ve diyet düzenlemeleri büyük önem taşımaktadır.
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Çölyak hastalığının tanısında kullanılması gereken yöntemler arasında laboratuvar tetkikleri yer alır. Özellikle iki yaşından büyük çocuklarda önemli bir tanı yöntemi, endoskopik inceleme ile ince bağırsak biyopsisidir. Biyopsi alınarak hastalığa dair net bir tanı konulmakta, sonrasında ise mutlaka gluten içermeyen bir diyet planı oluşturulmaktadır. Glutensiz diyet, ömür boyu sürmesi gereken bir uygulama olduğundan ailelerin bu konuda bilgilendirilmesi kritik bir unsur haline geliyor.
Beslenme düzeninin sağlıklı bir şekilde değiştirilmesi, çözüm sürecinin en önemli parçalarındandır. Gluten içeren tahıl ve gıdaların tamamen beslenme üzerinden kaldırılması, çocuğun sağlığı açısından büyük bir avantaj sağlayacak ve belirtilerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olacaktır. Yalnızca belirtiler değil, bunun yanında diğer sağlık sorunlarının da önüne geçilebilmesi mümkün olacaktır.
Sonuç Olarak
Çölyak hastalığı, çocuklarda göz ardı edilmemesi gereken bir sağlık sorunudur. Belirtilerin dikkatlice izlenmesi, ebeveynlerin uzman bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmesini gerektirir. Çocuklarınızın bu hastalığa karşı gösterdikleri belirtilere duyarlı olmanız, onların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için kritik önemdedir. Gluten içeren gıdalardan uzak durmaları ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılması, yaşam kalitelerini önemli ölçüde artıracaktır. Unutulmamalıdır ki, her çocuk farklıdır ve tedavi sürecinde kişiselleştirilmiş yaklaşımlar izlenmelidir.